Έθιμα-Οιωνοί Πρωτοχρονιάς- Ήπειρος

Έθιμα-Οιωνοί Πρωτοχρονιάς- Ήπειρος

Παραμονές Πρωτοχρονιάς τα παιδιά λέγανε τα κάλαντα στις γειτονιές του χωριού τους και είναι τα ίδια κάλαντα με τα σημερινά. Επίσης το βράδυ της παραμονής μαζευόντουσαν οι άνδρες του χωριού σε σπίτια ή στο μπακάλικο που ήταν και καφενείο και έπαιζαν τριάντα ένα για το καλό της χρονιάς (ένα έθιμο που ξεκίνησε προπολεμικά). Το πρωί pomegranatesτης Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια πήγαινε στην εκκλησία,όλοι ντυμένοι με τα καλά τους ρούχα για να παρακολουθήσουν την λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου και να υποδεχτούν τον καινούργιο χρόνο καλό και ευλογημένο. Την εποχή εκείνη πιστεύανε πολύ στο ποδαρικό, αποφεύγανε αυτούς που θεωρούσανε γρουσούζηδες να τους συναντήσουν ή να δεχτούν επίσκεψη . Για ποδαρικό στο σπιτικό τους προτιμούσαν παιδιά ή το έκανε ο ίδιος ο νοικοκύρης. Ο νοικοκύρης κράταγε στην τσέπη του ένα ρόδι. Γυρνώντας σπίτι έπρεπε να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας για να του ανοίξουν, θα ήταν ο πρώτος που θα έμπαινε στο σπίτι για να κάνει ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι. Μπαίνοντας μέσα με το δεξί ποδάρι έσπαζε το ρόδι πίσω απ΄την εξώπορτα, το έριχνε με δύναμη κάτω και έλεγε: με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος και όσες ρόγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να ‘χει η τσέπη μας όλη την χρονιά. Συνηθίζεται από την παραμονή της πρωτοχρονιάς οι νοικοκυραίοι να καλούν στο σπίτι τους πρόσωπα που θεωρούν καλότυχα. Μόλις μπει ο επισκέπτης στο σπίτι που κάνει το ποδαρικό οι νοικοκυραίοι τον έβάζαν να πατήσει ένα σίδερο για να είναι όλοι σιδερένιοι και γεροί σ΄όλη την διάρκεια του χρόνου.

Στα ΓΙΑΝΝΕΝΑ κρατούν στα χέρια τους δαφνόφυλλα και πουρναρόφυλλα που τα πετούν στο τζάκι μόλις μπουν και με το πρατσάλισμα των φύλλων καλημερίζουν καί εύχονται » Αρνιά , κατσίκια, νύφες και γαμπρούς» Αυτή είναι η καλύτερη ευχή για κάθε νοικοκύρη , να προκόβουν τα κοπάδια του, να πληθαίνει η φαμελιά του, να μεγαλώνουν τα παιδιά του και να του φέρουν νύφες και γαμπρούς, να του δώσουν εγγόνια που δεν θα αφήσουν τό όνομα το πατρικό να σβήσει. Η νοικοκυρά φιλεύει τον άνθρωπο που κάνει ποδαρικό με μήλα, καρύδια κυδώνια ή με μια κουταλιά γλυκό κυδώνι ή ό,τι άλλο έχει κάνει για τις γιορτές.

Στο Πωγώνι την πρωτοχρονιά κρεμούσαν ένα κουλούρι στο δεξί κέρατο του βοδιού . Με την κίνηση του κεφαλιού που κάνει το ζώο για ν΄ απαλλαγεί απ΄αυτό, το κουλούρι πέφτει δεξιά ή αριστερά του οπότε μάντευαν: στην πρώτη περίπτωση θα παν καλά τα σιτάρια, στην άλλη τα καλαμπόκια.
Αν ανήμερα της πρωτοχρονιάς έχει λιακάδα, η παράδοση λέει ότι ο καιρός θα είναι ίδιος για σαράντα μέρες. Λένε »τ’ άλιασε η αρκούδα τ΄αρκουδάκια της, δεν θα έχουμε χειμώνα βαρύ». Αν ο καιρός είναι άσχημος την πρωτοχρονιά, κατά την παράδοση, θα ‘χουμε βαρυχειμωνιά.

Ο καθαρός ουρανός το πρωί της πρωτοχρονιάς σημαίνει καθαρή χρονιά, χρονιά χωρίς αρρώστιες. Με την πρωτοχρονιά είναι συνδεδεμένες πολλές προλήψεις. Τη μέρα αυτή αποφεύγουν να πληρώνουν χρέος, να δουλεύουν, να δανείσουν ή να δώσουν φωτιά. Όλα αυτά ξεκινούν από την προληπτική σκέψη ό,τι κάνει και πάθει κανείς αυτή τη μέρα θα εξακουλουθεί να συμβαίνει όλο το χρόνο.
Επίσης, βάζουμε ένα φυτό στο σπίτι μας την αγριοκρεμμύδα για να φέρει καλή τύχη και προστασία, γιατί από παλιά την θεωρούσαν σύμβολο καλής υγείας και αναγέννησης, γιατί ακόμη και αν ξεχαστεί σε μια γωνιά του σπιτιού θα βγάλει νέα φύλλα αυτή την εποχή και θα αρχίσει έναν κύκλο ζωής.

Βασιλόπιτα
‘Ενα έθιμο που έχει βαθιές ρίζες στο χρόνο είναι η βασιλόπιτα, γιατί το κρυμμένο φλουρί συμβολίζει την εύνοια της τύχης και μετατρέπεται σε μέσο που θα φανερώσει τον τυχερό της χρονιάς. Η ηπειρώτικη παράδοση απαιτεί 020aβασιλοκουλούρα ή βασιλόπιτα γλυκιά ή αλμυρή με κοτόπουλο, χοντροκομμένο αρνίσιο κιμά ή ολόκληρα κομμάτια χοιρινό κρέας, ανάμικτα με τραχανά, πράσα και αυγά. Τα εδέσματα πρέπει να είναι πλούσια για να έχει η οικογένεια στο σπίτι πλούσια αγαθά. Και εκτός από το νόμισμα, ανάλογα με το επάγγελμα των μελών της οικογένειας, σαν «σημάδια», μικρό ξυλάκι για υγεία των αγωγιατών, μικρό κουκουνάρι για τους ξυλοκόπους, φύλλο πουρνάρι για τον τσομπάνο, άχυρο για το γεωργό, σταυρουδάκι για το καλό του σπιτιού ή διάφορους καρπούς , όπως σπυρί στάρι, κουκί, φασόλι, καλαμπόκι και ό,τι άλλο ποθούσε η καρδιά τους να ευλογεί και να χιλιάζει η χάρη του Αγίου Βασιλείου.Το νόμισμα αυτό, εκτός από τη μαντική σκοπιμότητά του, έχει και θρησκευτική σημασία. Το ασημένιο ή χρυσό και γενικά στιλπνό χρώμα του είναι φυλαχτό για το κακό μάτι.
Η δύναμή του από το ψωμί, που μαζί του ζυμώθηκε και ψήθηκε, είναι γονιμική για τα κτήματα του σπιτιού.
Ο σταυρός του (αν είναι «κωσταντινάτο») φέρει θεϊκή προστασία.
Γι’ αυτό συχνά το εξαγοράζουν, ώστε να μένει πάντα στο σπίτι και το φυλάνε κοντά στις εικόνες.
Αλλά το σπουδαιότερο είναι ότι φέρνει την ευτυχία σε όποιον το έχει επάνω του ή και σε εκείνους που έχουν σχέση μαζί του.

Συνήθως ο αρχηγός της οικογένειας, ο παππούς ή ο πατέρας, έβαζε την βασιλόπιτα μπροστά του στην τάβλα και αφού έκανε το σταυρό του με κατάνυξη, έπαιρνε το μαχαίρι και έκανε πάνω της το σημείο του σταυρού, χωρίς να την κόψει. Μετά άρχιζε να την κόβει σε κομμάτια, βγάζοντας το πρώτο κομμάτι για το Χριστό για την Παναγία για το σπίτι. Μετά έπαιρνε ο καθένας από την οικογένεια το κομμάτι του, κατά σειρά ηλικίας, ακόμα και στους ξενιτεμένους έκοβαν κομμάτι βασιλόπιτας.

Ο πλέον τυχερός της οικογένειας θεωρούνταν εκείνος στον οποίο θα τύχαινε το φλουρί. Το νόμισμα μετά η νοικοκυρά το φύλαγε στο εικονοστάσι.

Στο Πωγώνι το μεσημέρι είχαν κρεατόπιτα, και ο μεγαλύτερος έκοβε την πίτα σε τόσα κομμάτια όσα τα μέλη της οικογένειας. Στη συνέχεια με το χέρι έφερνε μια στροφή στο τεψί(ταψί) και όποιο κομμάτι τύχαινε μποροστά στον καθένα, ήταν το δικό του.